Trần Thanh Mẫn sinh ngày 12 tháng 08 năm 1962, quê quán ở xã Thạnh Xuân, huyện Châu Thành A, tỉnh Hậu Giang. Ông hiện cư trú ở số 81B, đường Nguyễn Trãi, phường Tân An, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ.[Ghi chú 1]

Thời niên thiếu, ông theo học phổ thông tại quê nhà, sau khi đất nước thống nhất, tốt nghiệp giáo dục phổ thông: 12/12.[Ghi chú 1] Ông theo học đại học chuyên ngành Quản trị kinh doanh,[Ghi chú 1] là nghiên cứu sinh kinh tế, bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ Kinh tế và nhận bằng Tiến sĩ Kinh tế vào tháng 11 năm 2009. Trong sự nghiệp công tác Đảng và Nhà nước, ông theo học, được đào tạo chính trị tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh chuyên ngành Chính trị, nhận bằng Cử nhân Lý luận chính trị.

Trần Thanh Mẫn được kết nạp Đảng Cộng sản Việt Nam vào ngày 25 tháng 08 năm 1982, đảng viên chính thức ngày 25 tháng 08 năm 1983.[1]